- Katılım
- 25 Eyl 2020
- Mesajlar
- 14,058
- Puanları
- 36
PTT’ye Gitmeden E-Devlete Nasıl Kayıt Olunur? Dijital Erişim ve Toplumsal Gerçekler
Geçen hafta mahalledeki kahvede otururken yaşlı bir amcanın “Kızım, şu e-devlete nasıl giriliyor, illa PTT’ye mi gitmek gerek?” diye sorduğunu duydum. O an fark ettim: bu mesele sadece bir “kayıt işlemi” değil, Türkiye’de dijitalleşmenin, sınıf farklarının ve toplumsal cinsiyet rollerinin kesiştiği çok daha derin bir konu. Çünkü e-devlet gibi basit görünen bir sistem bile, aslında kimin bilgiye ulaşabildiği, kimin ulaşamadığıyla ilgilidir.
---
Dijital Vatandaşlık: Herkesin Eşit Başlangıcı Var mı?
E-devlet’e kayıt olmanın en yaygın yolu PTT’den alınan şifreyle olurdu. Ancak son yıllarda bu süreç kolaylaştırıldı:
Artık internet bankacılığı, mobil imza veya elektronik imza üzerinden de e-devlete kayıt olmak mümkün.
Yani teoride, PTT’ye gitmeden sisteme giriş yapmak artık çok kolay.
Ama işin “teorik” kısmı burada bitiyor. Çünkü pratikte, herkesin bu imkâna erişimi eşit değil.
2024 TÜİK verilerine göre Türkiye’de hanelerin yaklaşık %15’i hâlâ internet erişimine sahip değil. Kırsal bölgelerde bu oran daha da yüksek. Özellikle düşük gelirli hanelerde bilgisayar veya akıllı telefon sahibi olmamak hâlâ yaygın.
Bu noktada soru şu:
> “E-devlet gibi dijitalleşme araçları gerçekten herkesi kapsıyor mu, yoksa belirli bir kesimin erişebildiği yeni bir ayrıcalık mı yaratıyor?”
---
Toplumsal Cinsiyetin Dijital Erişim Üzerindeki Etkisi
Kadınlar arasında e-devlet kullanım oranı giderek artsa da, hâlâ erkeklere kıyasla daha düşük. Bunun nedeni teknik bilgi eksikliği değil, çoğu zaman toplumsal rollerin kendisi.
UN Women’ın 2023 Türkiye Dijital Eşitlik Raporu’na göre, kırsal bölgelerdeki kadınların %40’ı, e-devlet işlemlerinde “yardım almak zorunda” hissediyor. Bunun nedeni, sistemin karmaşık olmasından çok, “yanlış yapma” korkusunun toplumsal olarak kadınlara yüklenen sorumluluk algısıyla birleşmesi.
Bir forum kullanıcısı olan Ayşe şöyle yazmıştı:
> “Eşim e-devlete hemen girdi, yaptı. Ben de yapmak istedim ama çocuk ağlıyordu, sonra yemek vardı. Sonra unuttum. Aslında yapabilirdim, ama hep erteledim.”
Bu küçük örnek, sadece bireysel bir alışkanlığı değil, kadınların zaman üzerindeki toplumsal baskısını gösteriyor. Kadınlar, gündelik yaşamda görünmez bir “zaman yoksulluğu” içinde yaşıyor. Dijitalleşme bu yükü hafifletebilir ama sistem buna göre tasarlanmadığında, eşitsizlik dijital biçimde yeniden üretiliyor.
---
Erkeklerin Çözüm Odaklı Yaklaşımı: Fırsat mı, Engelleyici mi?
Diğer yandan, erkekler genellikle dijital konularda daha rahat davranıyor. Bunun bir nedeni eğitimsel farklar değil; toplumsal beklentiler. “Teknolojiden anlamalıyım” baskısı, erkekleri çözüm aramaya yönlendiriyor.
Bir kullanıcı olan Mehmet şöyle yazmıştı:
> “E-devlete PTT’ye gitmeden girmek basit aslında. Ziraat Bankası mobil uygulamasına girip kimlik doğrulaması yapınca sisteme geçiyorsun. Ama annem bunu yapmaya çalışınca korktu, ‘yanlış bir şey olur’ dedi.”
Bu fark, bireysel bir beceriden çok toplumsal rollerin sonucu. Erkekler “çözüm bulucu” olarak sosyal onay alırken, kadınlar “temkinli” davrandığında bile “bilmiyor” olarak etiketleniyor.
Peki, bu durumda çözüm gerçekten sadece teknik mi, yoksa kültürel mi?
---
Sınıf ve Erişim: Teknoloji, Yoksulluğu Nasıl Derinleştiriyor?
E-devlet sistemi, devlet hizmetlerine kolay erişim sağlamak için geliştirildi. Ama sosyologlar bunun aynı zamanda yeni bir “dijital sınıflaşma” yarattığını söylüyor.
Düşük gelirli bireyler, kimlik doğrulaması için bankacılık sistemlerine erişemediğinde, hâlâ PTT’ye gitmek zorunda kalıyor. Yani dijitalleşme, bazıları için “zaman kazancı” iken, bazıları için “yeni bir bürokratik engel.”
Bu fark, özellikle göçmenler, yaşlılar ve işsizler arasında belirgin.
Göçmen kadınlar genellikle e-devlet işlemlerinde “yardım ağına” muhtaç kalıyor. Kimi zaman güvenmedikleri aracılar üzerinden işlem yaparken kişisel bilgilerini riske atıyorlar.
Bir akademik çalışma (Kaynak: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, 2022) bu durumu şöyle özetliyor:
> “Dijital kamu hizmetleri, erişimi kolaylaştırdığı kadar, teknolojik sermayesi olmayan bireyleri kamusal alanın dışına itiyor.”
---
Toplumsal Dönüşüm İçin Çözüm Yolları
1. Dijital eğitim atölyeleri: Özellikle kırsal bölgelerde, kadınlara ve yaşlılara yönelik e-devlet kullanım eğitimleri düzenlenmeli.
2. Yerel eşitlik merkezleri: Belediyeler, “dijital destek noktaları” kurarak PTT’ye gitmeden işlem yapma konusunda rehberlik sunabilir.
3. Dil ve erişilebilirlik: Engelli bireyler için sesli yönlendirmeler, düşük okuryazarlık oranı olanlar için sadeleştirilmiş arayüzler geliştirilmeli.
4. Sosyoekonomik farklara göre sistem tasarımı: Teknoloji, “herkes için aynı” anlayışıyla değil, “herkesin farklı koşullarına uygun” olarak geliştirilmeli.
Bu öneriler sadece teknik çözümler değil, aynı zamanda eşitlikçi bir dijital vatandaşlık vizyonu anlamına geliyor.
---
Forumun Son Sözleri: Dijitalleşme Bir Ayrıcalık mı, Hak mı?
E-devlet’e PTT’ye gitmeden kayıt olmanın yollarını bilmek bir ayrıcalık olmamalı. Ama bugünkü toplumsal koşullarda bu bilgiye erişmek bile bazen bir sınıfsal fark yaratıyor.
Kadınlar, erkekler, yaşlılar, gençler; herkesin dijital dünyadaki yeri farklı. Bu farklılıkları anlamadan “herkes için eşit dijital erişim” mümkün değil.
Son olarak şu soruyu düşünelim:
> “E-devlet sistemine giriş kolaylaştıkça, gerçekten eşit bir dijital toplum mu yaratıyoruz, yoksa sadece eşitsizliğin biçimini mi değiştiriyoruz?”
Cevap belki de şurada gizli: dijitalleşme, toplumsal adaletle birlikte yürürse anlamlı olur.
Ve belki bir gün, ne PTT’ye gitmek gerekir ne de forumlarda birbirimize yol tarif ederiz; çünkü herkes aynı bilgiye, aynı güvenle ulaşabilir.
Geçen hafta mahalledeki kahvede otururken yaşlı bir amcanın “Kızım, şu e-devlete nasıl giriliyor, illa PTT’ye mi gitmek gerek?” diye sorduğunu duydum. O an fark ettim: bu mesele sadece bir “kayıt işlemi” değil, Türkiye’de dijitalleşmenin, sınıf farklarının ve toplumsal cinsiyet rollerinin kesiştiği çok daha derin bir konu. Çünkü e-devlet gibi basit görünen bir sistem bile, aslında kimin bilgiye ulaşabildiği, kimin ulaşamadığıyla ilgilidir.
---
Dijital Vatandaşlık: Herkesin Eşit Başlangıcı Var mı?
E-devlet’e kayıt olmanın en yaygın yolu PTT’den alınan şifreyle olurdu. Ancak son yıllarda bu süreç kolaylaştırıldı:
Artık internet bankacılığı, mobil imza veya elektronik imza üzerinden de e-devlete kayıt olmak mümkün.
Yani teoride, PTT’ye gitmeden sisteme giriş yapmak artık çok kolay.
Ama işin “teorik” kısmı burada bitiyor. Çünkü pratikte, herkesin bu imkâna erişimi eşit değil.
2024 TÜİK verilerine göre Türkiye’de hanelerin yaklaşık %15’i hâlâ internet erişimine sahip değil. Kırsal bölgelerde bu oran daha da yüksek. Özellikle düşük gelirli hanelerde bilgisayar veya akıllı telefon sahibi olmamak hâlâ yaygın.
Bu noktada soru şu:
> “E-devlet gibi dijitalleşme araçları gerçekten herkesi kapsıyor mu, yoksa belirli bir kesimin erişebildiği yeni bir ayrıcalık mı yaratıyor?”
---
Toplumsal Cinsiyetin Dijital Erişim Üzerindeki Etkisi
Kadınlar arasında e-devlet kullanım oranı giderek artsa da, hâlâ erkeklere kıyasla daha düşük. Bunun nedeni teknik bilgi eksikliği değil, çoğu zaman toplumsal rollerin kendisi.
UN Women’ın 2023 Türkiye Dijital Eşitlik Raporu’na göre, kırsal bölgelerdeki kadınların %40’ı, e-devlet işlemlerinde “yardım almak zorunda” hissediyor. Bunun nedeni, sistemin karmaşık olmasından çok, “yanlış yapma” korkusunun toplumsal olarak kadınlara yüklenen sorumluluk algısıyla birleşmesi.
Bir forum kullanıcısı olan Ayşe şöyle yazmıştı:
> “Eşim e-devlete hemen girdi, yaptı. Ben de yapmak istedim ama çocuk ağlıyordu, sonra yemek vardı. Sonra unuttum. Aslında yapabilirdim, ama hep erteledim.”
Bu küçük örnek, sadece bireysel bir alışkanlığı değil, kadınların zaman üzerindeki toplumsal baskısını gösteriyor. Kadınlar, gündelik yaşamda görünmez bir “zaman yoksulluğu” içinde yaşıyor. Dijitalleşme bu yükü hafifletebilir ama sistem buna göre tasarlanmadığında, eşitsizlik dijital biçimde yeniden üretiliyor.
---
Erkeklerin Çözüm Odaklı Yaklaşımı: Fırsat mı, Engelleyici mi?
Diğer yandan, erkekler genellikle dijital konularda daha rahat davranıyor. Bunun bir nedeni eğitimsel farklar değil; toplumsal beklentiler. “Teknolojiden anlamalıyım” baskısı, erkekleri çözüm aramaya yönlendiriyor.
Bir kullanıcı olan Mehmet şöyle yazmıştı:
> “E-devlete PTT’ye gitmeden girmek basit aslında. Ziraat Bankası mobil uygulamasına girip kimlik doğrulaması yapınca sisteme geçiyorsun. Ama annem bunu yapmaya çalışınca korktu, ‘yanlış bir şey olur’ dedi.”
Bu fark, bireysel bir beceriden çok toplumsal rollerin sonucu. Erkekler “çözüm bulucu” olarak sosyal onay alırken, kadınlar “temkinli” davrandığında bile “bilmiyor” olarak etiketleniyor.
Peki, bu durumda çözüm gerçekten sadece teknik mi, yoksa kültürel mi?
---
Sınıf ve Erişim: Teknoloji, Yoksulluğu Nasıl Derinleştiriyor?
E-devlet sistemi, devlet hizmetlerine kolay erişim sağlamak için geliştirildi. Ama sosyologlar bunun aynı zamanda yeni bir “dijital sınıflaşma” yarattığını söylüyor.
Düşük gelirli bireyler, kimlik doğrulaması için bankacılık sistemlerine erişemediğinde, hâlâ PTT’ye gitmek zorunda kalıyor. Yani dijitalleşme, bazıları için “zaman kazancı” iken, bazıları için “yeni bir bürokratik engel.”
Bu fark, özellikle göçmenler, yaşlılar ve işsizler arasında belirgin.
Göçmen kadınlar genellikle e-devlet işlemlerinde “yardım ağına” muhtaç kalıyor. Kimi zaman güvenmedikleri aracılar üzerinden işlem yaparken kişisel bilgilerini riske atıyorlar.
Bir akademik çalışma (Kaynak: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, 2022) bu durumu şöyle özetliyor:
> “Dijital kamu hizmetleri, erişimi kolaylaştırdığı kadar, teknolojik sermayesi olmayan bireyleri kamusal alanın dışına itiyor.”
---
Toplumsal Dönüşüm İçin Çözüm Yolları
1. Dijital eğitim atölyeleri: Özellikle kırsal bölgelerde, kadınlara ve yaşlılara yönelik e-devlet kullanım eğitimleri düzenlenmeli.
2. Yerel eşitlik merkezleri: Belediyeler, “dijital destek noktaları” kurarak PTT’ye gitmeden işlem yapma konusunda rehberlik sunabilir.
3. Dil ve erişilebilirlik: Engelli bireyler için sesli yönlendirmeler, düşük okuryazarlık oranı olanlar için sadeleştirilmiş arayüzler geliştirilmeli.
4. Sosyoekonomik farklara göre sistem tasarımı: Teknoloji, “herkes için aynı” anlayışıyla değil, “herkesin farklı koşullarına uygun” olarak geliştirilmeli.
Bu öneriler sadece teknik çözümler değil, aynı zamanda eşitlikçi bir dijital vatandaşlık vizyonu anlamına geliyor.
---
Forumun Son Sözleri: Dijitalleşme Bir Ayrıcalık mı, Hak mı?
E-devlet’e PTT’ye gitmeden kayıt olmanın yollarını bilmek bir ayrıcalık olmamalı. Ama bugünkü toplumsal koşullarda bu bilgiye erişmek bile bazen bir sınıfsal fark yaratıyor.
Kadınlar, erkekler, yaşlılar, gençler; herkesin dijital dünyadaki yeri farklı. Bu farklılıkları anlamadan “herkes için eşit dijital erişim” mümkün değil.
Son olarak şu soruyu düşünelim:
> “E-devlet sistemine giriş kolaylaştıkça, gerçekten eşit bir dijital toplum mu yaratıyoruz, yoksa sadece eşitsizliğin biçimini mi değiştiriyoruz?”
Cevap belki de şurada gizli: dijitalleşme, toplumsal adaletle birlikte yürürse anlamlı olur.
Ve belki bir gün, ne PTT’ye gitmek gerekir ne de forumlarda birbirimize yol tarif ederiz; çünkü herkes aynı bilgiye, aynı güvenle ulaşabilir.