odakulebuda
New member
- Katılım
- 26 Eki 2020
- Mesajlar
- 1,951
- Puanları
- 0
Afganistan tutanakları: Bir polis devletine yanlışsız Bülent TOKGÖZ / AFGANİSTAN TUTUNAKLARI-4
Taliban’ın doruklarına ulaşmayı güçleştiren iç etkenler de vardı. Hareket ortasında vahim bir bölünme yaşandığı saklanamayan bir gerçek olarak duruyordu. Merkez şûrada çatışma çıktığı, Molla Birader’in elinden vurulduğu haberi Talipler içinde bile revaç bulabiliyordu. Yenilik yanlılarıyla eski tas eski hamamcılar içindeki bölünmeden ötürü hükümet temsilcilerine konuşma yasağı getirilmişti. Hükümet ilanını bizim oradaki faaliyetlerimiz için uğurlu bir haber olarak bakılırsanler kıyasıya yanılmıştı. Taliban hamuş olmuş, ağzından kerpetenle bile laf alınamıyordu.
bir daha de birkaç bakanla mülâkat yapma imkânı bulmadım değil. Yeni ve haber pahası olan fazlaca az cümlenin geçebildiği, sönük konuşmalardı bunlar. Çok zayıf bir belagatleri vardı. Konuşmalarının muhtevası da fazla kırık döküktü. Son iletiler çabucak hepsinde Türkiye’den yardım dileği biçiminde idi. Üstünde düşünülmüş bir proje paydaşlığı önerisi yoktu. erkeklerin önemli manada danışman dayanağına, profesyonel bir takıma gereksinimleri vardı. Eski rejimden kalan ögelerle Taliban’ın ilgisi başlı başına bir belgesel konusu olacak evsaftaydı esasen.
AHBAP ÇAVUŞLUK YERİNE PROTOKOL KURALLARI
Çok tedirgindiler. Mazilerindeki savaş ve zahmetle telifi güç bir tedirginlikti bu. Ellerinin titreyişini bakılırsabiliyordum ve kameranın ardında olsam acımam çekerdim. Yeni bir lisanla konuşmak zorundaydı adamlar ve tökezlemekten korkuyorlardı. Soruları öncesinden alma dilekleri, telaşlarını azaltmak yerine artırıyordu.
Taliban bakan ve yetkililerinin makamlarıyla münasebetleri de bir âlemdi. Birden fazla silahlı, bir oda dolusu adamla oturuyorlardı sürekli. yılların alışkanlığıyla cümbür cemaat yaşıyor, cümbür cemaat konuşuyorlardı. Birden fazla vakit makam masasının öte tarafında bakanla, valiyle yahut kaymakamla birlikte oturan hırpanî bir tayfa vardı. Vatandaş onlarla da muhatap oluyor, hepsinin kelam hakkı bulunuyor ve köy odası havasında hepsi konuşmaya paldır küldür müdahil oluyordu.
Tarım Bakanı, mülâkat esnasında yanına bir sandalye çektirerek makam masasına oturmamı istediğinde afallayacaktım. Yalnızca birkaç saniye oturabilecek, daha sonra mahcubiyetle müsaade isteyerek masanın dar kenarına geçip onu makamında yalnız bırakacaktım. Başbakan yardımcısıyla çekimlerimizde ise her şeyi en ince detayıyla hesap edip ayarlayan bir danışman vardı ve her hâlinden cumhuriyet bölümünden kaldığı belirliydi. Orada ahbap çavuşluk yerine protokol kurallarına bırakmıştı.
TALİBAN’LA İLGİLİ ÇOK ROMANTİK BAKIŞIMIZ
Taliban’ın sosyalist bir hareket olduğu tarafındaki kanaatim bu seyahat süresince yaptığım müşahedelerle katmerlenmişti. İslamî topluluk bunu teşhis etmekte istidatsızdı; tezimi yalanlamak için dahi olsa sosyalistlerin Taliban’la tanışmasını hayli isterdim. Karar alımlardaki paydaşlık, istişare ve dayanışma, mülkün ve otoritenin paylaşımı noktasındaki eşitlik ve kardeşlik, diğer hiç bir örgütte görülemeyecek bir sahicilikte ve yalınlıkta idi. Taliban genel olarak kendini tabir edemeyen bir hareketti; en az anlatabildiği boyut da bu iç demokrasisi ve sosyalizan tabiatıydı.
Taliban, tevazuu, nezaketi, misafirperverliği, muhabbetiyle bizleri kendine hayran bırakmıştı. Kayıtlar boyunca seyircinin şaşkınlıkla bakacağı bitmek bilmeyen musafaha ve sarılma sahnelerinin art planında bu hayranlık ve uhuvvet vardı. Bu hissiyatın tepeye tırmandığı hadise 2008’de vurulan 5’i Türk 15 mücahidin şehitliğinin bulunduğu Gerdiz’e yaptığımız ziyaretti. Orada Taliban saflarında gördüğümüz konukseverlik ve soyluluk karşısında büyülenmiştik. Bir belgeselci için en tehlikeli hâllerden birine ziyadesiyle gark olmuş, Taliban’la ilgili çok derecede romantize ve tarafgir bir bakışa ram olmuştuk.
Hikmet-i Hüda, o gece Kâbil’e geri dönerken başşehrin banliyölerinden birinde kördüğüm olmuş bir kamyon trafiğinin içinde kalakaldık. Keşmekeşi çekerken Taliban tarafınca otomobilimize el konularak kenara çekmemiz istendi. Münasebet gösterilmeksizin saatlerce araç ortasında bekletildik. Bir ellerinde silah, bir ellerinde sopa taşıyan, neye öfkelendikleri anlaşılamayan müthiş bir tim tarafınca telefonlarımıza da el konuldu. Karakola gdolayıldüğümüzde kameralarımız da artık onların elindeydi. Tehditler, tahkirler azalmak bilmiyordu.
Burada gördüğümüz şeyin evvel Taliban’dan diğer bir şey olduğunu düşündük. Gece sonunda ise bunların diğer bir Taliban olduğuna hükmettik. En az iki Taliban vardı ve bunlar o ikincisindendiler. Onlar olmasa Taliban’la ilgili çok romantik bakışımız belgeseli çarpıklaştırabilecekti. Onların yardımıyla ayaklarımız suya erdi; Taliban ve Afganistan gerçeğini idrak için daha serinkanlı ve ölçülü olmamız gerektiğini bihakkın idrak ettik.
BİR ÇEŞİT DAİŞ ÇETESİ
Telefonumdaki Taliban yetkilileri ve bakanlarla çekilmiş fotoğraflarımı göstermesem bizi katiyen darp edecek hatta gasp edeceklerdi. Adamlar Türk düşmanı, yabancı düşmanı, ümmet düşmanı, bir çeşit DAİŞ çetesiydiler. Fotoğraflar bizim kolay lokma olmadığımızı ispatlayınca evvel vites küçülttü, daha sonra da geri vites yaptılar. Sıkıntıyı havale ettikleri mevlevi (molla) geldiğinde o da grubu üzere bizi aşağılamakla geçirdiği dakikalardan daha sonra kazın ayağının perdeli olduğunu anlayıp bu işten nasıl sıyrılacağının hesaplarını yapmaya başladı. Hırsızlardan korumak için alıkoydukları palavrasına bizim de inanmamızı yüzsüzce bekledi.
Sonraki sabah birinci işim bakana şikâyette bulunmak için Enformasyon ve Kültür Bakanlığı’na gitmek oldu. Ani bir kararla kent dışına çıkan bakanla görüşemedim ancak müsteşarına dün geceyi tüm bilgileriyla anlattım. Derhal o karakolun mesulü mollayı aradı. Uzun telefon görüşmesi daha sonrasında “Bu mevlevi bizim en uygun mevlevilerimizden biri; istihbaratımızın fazlaca kıymetli yöneticilerinden biri. Sizin gece yarısı güvenliksiz bir sokakta çekim yaptığınızı ve dur ihtarına uymadığınızı söylüyor” dedi. Ben de “Allah’ın, meleklerin, müminlerin ve lanetleme şanına sahip olanların laneti yalancının üzerine olsun” biçiminde uzun bir tirat çekmek zorunda kaldım.
Bunun kadar can sıkıcı olan bir öbür şey müsteşarın Gerdiz’deki Türk ve Arap şehitlerle ilgili çekimleri yayınlamamamız için özel bir ısrarda bulunmasıydı. “Yabancı teröristler” imajına hizmet edecek bir yayın Taliban’a ve Afganistan’a ziyan verir niyetindeydi. “Cihanî (Evrensel)” bir İslamî Buyrukluk argümanından sıradan bir ulus-devlete hayli süratli bir çark vardı bu talepte; ileri derecede bir vefasızlık örneği olduğu da söylenebilirdi.
Taliban istihbaratının üst seviye yöneticisi molla dünyanın neresinde olursa olsun gayrimeşru ilgilere girmeye meyyal, kriminal bir tipti ve şu an bulunduğu pozisyon onun tabiatı için ülkü bir yerdi. Kısa bir müddetde Afganistan’daki kabahat piyasasına sızarak dilediği biçimde orayı denetim edip kendi şebekelerini kurabilecek bir potansiyeli vardı. Azap ve infaz da onun hiç bir vicdanî tasa duymadan yapabileceği aksiyonlar dizisi içinde yer alıyordu. Taliban’ın siyasî yahut askerî kanadı yozlaşmaya karşı direnç gösterecek olsa bile istihbarat kurumundaki bu erken yozlaşma potansiyeli bir çuval inciri berbat edebilecek mahiyetteydi.
ÇOK ERKEĞİN ORTASINA GİRMEYE UTANMIYOR MUSUNUZ?
Taliban’ı bekleyen en yakın tehlike polis devleti olmaktı. Ki aslında şimdiden bir polis devleti olduğunu söylemek de itham olmazdı. Gündelik hayata müdahale şevki birinci iktidar devrine kıyasla bir çok kısıtlanmış olsa da her an eski yasak ve dayatmaların avdet etmesi ihtimal dâhilindeydi. Artık kısmen müsamahakârlardı ancak sokakta elleri tetikteydi ve her yerdeydiler. Asayişi sağlama ismine bunu yapıyorlardı velâkin gücün kimde olduğuna dair bu çok vurgu iktidarın mutlaklaşma eğilimi için çokle münasip bir arazi teşkil ediyordu.
her insanın bildiği bir sır vardı örneğin: Taliban hırsız ve gaspçıları, fidyecileri hapsetmiyor, yakaladıktan daha sonrasında yahut yakalama esnasında infaz ediyor, kaybediyordu. Bir Afgan, denetim noktasında dur ihtarına uymayan bir hırsızın Talip nöbetçi tarafınca nasıl vurulduğunu anlatıyordu sözgelimi. Zanlı kurşunu yiyip yaralı olarak yere düşmüş; başında dikilen Talip, silahsız ve etkisiz hâldeki zanlının başına şarjörü boşaltıvermişti. Güpegündüz ve her insanın ortasında. Bu, polis devleti olmanın bile ötesinde pervasız bir hukuksuzluk gösterisinden öbür ne olabilirdi ki?
YARIN: BU DEREDEN BU KADAR BALIK TUTULUR
Taliban’ın doruklarına ulaşmayı güçleştiren iç etkenler de vardı. Hareket ortasında vahim bir bölünme yaşandığı saklanamayan bir gerçek olarak duruyordu. Merkez şûrada çatışma çıktığı, Molla Birader’in elinden vurulduğu haberi Talipler içinde bile revaç bulabiliyordu. Yenilik yanlılarıyla eski tas eski hamamcılar içindeki bölünmeden ötürü hükümet temsilcilerine konuşma yasağı getirilmişti. Hükümet ilanını bizim oradaki faaliyetlerimiz için uğurlu bir haber olarak bakılırsanler kıyasıya yanılmıştı. Taliban hamuş olmuş, ağzından kerpetenle bile laf alınamıyordu.
bir daha de birkaç bakanla mülâkat yapma imkânı bulmadım değil. Yeni ve haber pahası olan fazlaca az cümlenin geçebildiği, sönük konuşmalardı bunlar. Çok zayıf bir belagatleri vardı. Konuşmalarının muhtevası da fazla kırık döküktü. Son iletiler çabucak hepsinde Türkiye’den yardım dileği biçiminde idi. Üstünde düşünülmüş bir proje paydaşlığı önerisi yoktu. erkeklerin önemli manada danışman dayanağına, profesyonel bir takıma gereksinimleri vardı. Eski rejimden kalan ögelerle Taliban’ın ilgisi başlı başına bir belgesel konusu olacak evsaftaydı esasen.
AHBAP ÇAVUŞLUK YERİNE PROTOKOL KURALLARI
Çok tedirgindiler. Mazilerindeki savaş ve zahmetle telifi güç bir tedirginlikti bu. Ellerinin titreyişini bakılırsabiliyordum ve kameranın ardında olsam acımam çekerdim. Yeni bir lisanla konuşmak zorundaydı adamlar ve tökezlemekten korkuyorlardı. Soruları öncesinden alma dilekleri, telaşlarını azaltmak yerine artırıyordu.
Taliban bakan ve yetkililerinin makamlarıyla münasebetleri de bir âlemdi. Birden fazla silahlı, bir oda dolusu adamla oturuyorlardı sürekli. yılların alışkanlığıyla cümbür cemaat yaşıyor, cümbür cemaat konuşuyorlardı. Birden fazla vakit makam masasının öte tarafında bakanla, valiyle yahut kaymakamla birlikte oturan hırpanî bir tayfa vardı. Vatandaş onlarla da muhatap oluyor, hepsinin kelam hakkı bulunuyor ve köy odası havasında hepsi konuşmaya paldır küldür müdahil oluyordu.
Tarım Bakanı, mülâkat esnasında yanına bir sandalye çektirerek makam masasına oturmamı istediğinde afallayacaktım. Yalnızca birkaç saniye oturabilecek, daha sonra mahcubiyetle müsaade isteyerek masanın dar kenarına geçip onu makamında yalnız bırakacaktım. Başbakan yardımcısıyla çekimlerimizde ise her şeyi en ince detayıyla hesap edip ayarlayan bir danışman vardı ve her hâlinden cumhuriyet bölümünden kaldığı belirliydi. Orada ahbap çavuşluk yerine protokol kurallarına bırakmıştı.
TALİBAN’LA İLGİLİ ÇOK ROMANTİK BAKIŞIMIZ
Taliban’ın sosyalist bir hareket olduğu tarafındaki kanaatim bu seyahat süresince yaptığım müşahedelerle katmerlenmişti. İslamî topluluk bunu teşhis etmekte istidatsızdı; tezimi yalanlamak için dahi olsa sosyalistlerin Taliban’la tanışmasını hayli isterdim. Karar alımlardaki paydaşlık, istişare ve dayanışma, mülkün ve otoritenin paylaşımı noktasındaki eşitlik ve kardeşlik, diğer hiç bir örgütte görülemeyecek bir sahicilikte ve yalınlıkta idi. Taliban genel olarak kendini tabir edemeyen bir hareketti; en az anlatabildiği boyut da bu iç demokrasisi ve sosyalizan tabiatıydı.
Taliban, tevazuu, nezaketi, misafirperverliği, muhabbetiyle bizleri kendine hayran bırakmıştı. Kayıtlar boyunca seyircinin şaşkınlıkla bakacağı bitmek bilmeyen musafaha ve sarılma sahnelerinin art planında bu hayranlık ve uhuvvet vardı. Bu hissiyatın tepeye tırmandığı hadise 2008’de vurulan 5’i Türk 15 mücahidin şehitliğinin bulunduğu Gerdiz’e yaptığımız ziyaretti. Orada Taliban saflarında gördüğümüz konukseverlik ve soyluluk karşısında büyülenmiştik. Bir belgeselci için en tehlikeli hâllerden birine ziyadesiyle gark olmuş, Taliban’la ilgili çok derecede romantize ve tarafgir bir bakışa ram olmuştuk.
Hikmet-i Hüda, o gece Kâbil’e geri dönerken başşehrin banliyölerinden birinde kördüğüm olmuş bir kamyon trafiğinin içinde kalakaldık. Keşmekeşi çekerken Taliban tarafınca otomobilimize el konularak kenara çekmemiz istendi. Münasebet gösterilmeksizin saatlerce araç ortasında bekletildik. Bir ellerinde silah, bir ellerinde sopa taşıyan, neye öfkelendikleri anlaşılamayan müthiş bir tim tarafınca telefonlarımıza da el konuldu. Karakola gdolayıldüğümüzde kameralarımız da artık onların elindeydi. Tehditler, tahkirler azalmak bilmiyordu.
Burada gördüğümüz şeyin evvel Taliban’dan diğer bir şey olduğunu düşündük. Gece sonunda ise bunların diğer bir Taliban olduğuna hükmettik. En az iki Taliban vardı ve bunlar o ikincisindendiler. Onlar olmasa Taliban’la ilgili çok romantik bakışımız belgeseli çarpıklaştırabilecekti. Onların yardımıyla ayaklarımız suya erdi; Taliban ve Afganistan gerçeğini idrak için daha serinkanlı ve ölçülü olmamız gerektiğini bihakkın idrak ettik.
BİR ÇEŞİT DAİŞ ÇETESİ
Telefonumdaki Taliban yetkilileri ve bakanlarla çekilmiş fotoğraflarımı göstermesem bizi katiyen darp edecek hatta gasp edeceklerdi. Adamlar Türk düşmanı, yabancı düşmanı, ümmet düşmanı, bir çeşit DAİŞ çetesiydiler. Fotoğraflar bizim kolay lokma olmadığımızı ispatlayınca evvel vites küçülttü, daha sonra da geri vites yaptılar. Sıkıntıyı havale ettikleri mevlevi (molla) geldiğinde o da grubu üzere bizi aşağılamakla geçirdiği dakikalardan daha sonra kazın ayağının perdeli olduğunu anlayıp bu işten nasıl sıyrılacağının hesaplarını yapmaya başladı. Hırsızlardan korumak için alıkoydukları palavrasına bizim de inanmamızı yüzsüzce bekledi.
Sonraki sabah birinci işim bakana şikâyette bulunmak için Enformasyon ve Kültür Bakanlığı’na gitmek oldu. Ani bir kararla kent dışına çıkan bakanla görüşemedim ancak müsteşarına dün geceyi tüm bilgileriyla anlattım. Derhal o karakolun mesulü mollayı aradı. Uzun telefon görüşmesi daha sonrasında “Bu mevlevi bizim en uygun mevlevilerimizden biri; istihbaratımızın fazlaca kıymetli yöneticilerinden biri. Sizin gece yarısı güvenliksiz bir sokakta çekim yaptığınızı ve dur ihtarına uymadığınızı söylüyor” dedi. Ben de “Allah’ın, meleklerin, müminlerin ve lanetleme şanına sahip olanların laneti yalancının üzerine olsun” biçiminde uzun bir tirat çekmek zorunda kaldım.
Bunun kadar can sıkıcı olan bir öbür şey müsteşarın Gerdiz’deki Türk ve Arap şehitlerle ilgili çekimleri yayınlamamamız için özel bir ısrarda bulunmasıydı. “Yabancı teröristler” imajına hizmet edecek bir yayın Taliban’a ve Afganistan’a ziyan verir niyetindeydi. “Cihanî (Evrensel)” bir İslamî Buyrukluk argümanından sıradan bir ulus-devlete hayli süratli bir çark vardı bu talepte; ileri derecede bir vefasızlık örneği olduğu da söylenebilirdi.
Taliban istihbaratının üst seviye yöneticisi molla dünyanın neresinde olursa olsun gayrimeşru ilgilere girmeye meyyal, kriminal bir tipti ve şu an bulunduğu pozisyon onun tabiatı için ülkü bir yerdi. Kısa bir müddetde Afganistan’daki kabahat piyasasına sızarak dilediği biçimde orayı denetim edip kendi şebekelerini kurabilecek bir potansiyeli vardı. Azap ve infaz da onun hiç bir vicdanî tasa duymadan yapabileceği aksiyonlar dizisi içinde yer alıyordu. Taliban’ın siyasî yahut askerî kanadı yozlaşmaya karşı direnç gösterecek olsa bile istihbarat kurumundaki bu erken yozlaşma potansiyeli bir çuval inciri berbat edebilecek mahiyetteydi.
ÇOK ERKEĞİN ORTASINA GİRMEYE UTANMIYOR MUSUNUZ?
Taliban’ı bekleyen en yakın tehlike polis devleti olmaktı. Ki aslında şimdiden bir polis devleti olduğunu söylemek de itham olmazdı. Gündelik hayata müdahale şevki birinci iktidar devrine kıyasla bir çok kısıtlanmış olsa da her an eski yasak ve dayatmaların avdet etmesi ihtimal dâhilindeydi. Artık kısmen müsamahakârlardı ancak sokakta elleri tetikteydi ve her yerdeydiler. Asayişi sağlama ismine bunu yapıyorlardı velâkin gücün kimde olduğuna dair bu çok vurgu iktidarın mutlaklaşma eğilimi için çokle münasip bir arazi teşkil ediyordu.
her insanın bildiği bir sır vardı örneğin: Taliban hırsız ve gaspçıları, fidyecileri hapsetmiyor, yakaladıktan daha sonrasında yahut yakalama esnasında infaz ediyor, kaybediyordu. Bir Afgan, denetim noktasında dur ihtarına uymayan bir hırsızın Talip nöbetçi tarafınca nasıl vurulduğunu anlatıyordu sözgelimi. Zanlı kurşunu yiyip yaralı olarak yere düşmüş; başında dikilen Talip, silahsız ve etkisiz hâldeki zanlının başına şarjörü boşaltıvermişti. Güpegündüz ve her insanın ortasında. Bu, polis devleti olmanın bile ötesinde pervasız bir hukuksuzluk gösterisinden öbür ne olabilirdi ki?
YARIN: BU DEREDEN BU KADAR BALIK TUTULUR