- Katılım
- 25 Mar 2021
- Mesajlar
- 2,239
- Puanları
- 36
KARS (AA) – Kars‘ın Sarıkamış ilçesinde, 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusunun Rus işgali altındaki toprakları kurtarmak için başlatmış olduğu, fazlaca sayıda askerin Allahuekber ve Soğanlı dağları başta olmak üzere yöredeki çatışmalar ve dondurucu soğuklar niçiniyle şehit düştüğü Sarıkamış Harekatı’nın 107’nci yılında anma aktiflikleri yapılacak.
22 Aralık 1914 ile 15 Ocak 1915 tarihleri içindeki Sarıkamış Harekatı’nın 107’nci yılı ötürüsıyla yurdun biroldukça yerinde düzenlenecek etkinliklerde şehitler anılacak. Harekatta şehit olanları anmak için ilçede her yıl ocak ayının birinci haftası düzenlenen etkinlikler kapsamında şehitleri temsilen kardan heykeller yapılacak. Yurdun çeşitli vilayetlerinden gelenlerin Sarıkamış’ta ecdadının müsaadeden yürüdüğü aktiflik, 7-9 Ocak tarihlerinde gerçekleştirilecek.
Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Rektör Yardımcısı ve tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, AA muhabirine, Sarıkamış’ta yaşanan kahramanlık çabasının tarihte benzerinin olmadığını aktardı. Harekattaki strateji yanlışını ve ordunun Rusları yay içerisine alma teşebbüsünde uygulanan yanılgıları kroki üzerinde anlatan Küçükuğurlu, “Sarıkamış Harekatı, 1914-1918 yılları içindeki 1. Dünya Savaşı’ndaki en manidar, en hüzünlü, en acı verici hadiselerden biridir. Harekat Aralık 1914’te başladı ve Ocak 1915’te bitmiş oldu. Yaşanan kayıplardan daha sonra 30 Aralık prestijiyle Sarıkamış’a ulaşan 9. ve 10’uncu Kolordu’daki askerlerimizin sayısı 2500’e kadar düşmüş fakat değerli ve kahramanca çabayı vefat değerine verdiler.” diye konuştu.
Prof. Dr. Küçükuğurlu, harekatın başlamasının en değerli niçininin 1 Kasım 1914’de Kafkas Cephesi’nden yapılan taarruzlar kararı Azap ve Köprüköy’de Osmanlı ordusunun Rusları geri püskürtmesi olduğunu söylemiş oldu.
Erzurum’dan hareket eden Osmanlı ordusu, Sarıkamış’ı kuşatacaktı
Rusların bu tarihten daha sonra Sarıkamış bölgesine çekilmek zorunda kalmasıyla Sarıkamış’ın ileri harekat olarak başlatılmasına karar verildiğini anlatan Küçükuğurlu, şu biçimde konuştu:
“Azap ve Köprüköy savaşlarında elde edilen muvaffakiyetler Enver Paşa’yı tatmin etmemişti. Enver Paşa’nın gayesi, 1. Dünya Harbi başlangıcında 1914 sonunu aşıp Kars, Ardahan, Batum üzere bölgeleri ele geçirmek akabinde Kafkasya’ya yanlışsız fetihlere devam etmek, Orta Asya Türk dünyasıyla birleşmekti. O periyot coğrafyanın iklimin kaidelerine uymayan planlamalarla bölgeye gelindi. Harekat 22 Aralık 1914’te başlatıldı. Sarıkamış Harekatı Planı’nda, Sarıkamış’ta ve civarında bulunan Rus askerleri özelikle 3. Ordu’ya bağlı 9. ve 10. Kolordularca kuzeyden kuşatılacak, cepheden de 11. Kolordu Sarıkamış’ın karşısında yani Rus ordusunun karşısında bulunacaktı. Asıl işi 9. ve 10’uncu Kolordu gorecekti. Bu kolordular Tortum yahut Erzurum civarından harekat ederek iki kol halinde Sarıkamış’ı kuşatacaklardı.”
Küçükuğurlu, harekat planına bakılırsa Hafız Hakkı Beyefendi komutasındaki 10. Kolordu’nun Erzurum’un Oltu ilçesinin akabinde Şenkaya ilçesine bağlı Bardız’a gelmesi gerekirken kuşatma alanından uzaklaşarak çemberi genişlettiğini aktardı. Harekatta, 9. Kolordu’nun olağan koşullarda Erzurum’un Aziziye ilçesine bağlı Çatak’tan ilerleyerek Bardız’a devam edeceğini söyleyen Küçükuğurlu, “İki kolordu Bardız’da birleşecek ve Sarıkamış’ı kuşatacaklardı. Ancak bu uygulama bu biçimde olmadı. Önemli kusur yapıldı ve 10. Kolordu’nun askerleri kuşatmayı yaparken çok geniş yaylar çizdirilerek, uzun aralar yürütülerek Rus ordusunun gerisine sarkıtılmaya çalışıldı.” diye konuştu.
Harekat uzayınca Ruslar yığınak yapmak için vakit kazandı
Küçükuğurlu, hazırlanan planın dışına çıkılmasının Ruslara hazırlık için vakit kazandırdığını tabir ederek şöyleki devam etti:
“Planın dışına çıkılmasının çeşitli mahsurları oldu, birincisi bu uzun yürüyüşler Rus ordusuna vakit kazandırdı. Rus ordusu aslında Sarıkamış’ta epey zayıf durumdaydı. O zafiyetlerini 10. Kolordu’nun gecikmesi sırasında giderdi ve Sarıkamış’a lojistik ve askeri manada önemli yığınak yaptı. İki ordu Bardız civarında birleşmesi gerekirken 10. Kolordu Oltu’dan daha sonra Ardahan’a yanlışsız devam etti, halbuki Bardız’a inmesi lazımdı. Ardahan Kosor’a giden 10. Kolordu’nun cephe çizgisi genişlemiş oldu ve iki kolordu içindeki irtibat neredeyse koptu. Tıpkı tarihlerde Hafız Hakkı Bey’in 24 Aralık’ta Kosor’da bulunduğu günlerde Enver Paşa da 9. Kolordu ile Bardız’a gelmişti. Enver Paşa, esirlerden alınan bilgilere bakılırsa Sarıkamış’ı kuşatabileceğini, taarruz yapmanın mümkün olabileceğini gördü ve taarruzu başlattı.”
Prof. Dr. Küçükuğurlu, harekatta vazife alan 9. Kolordu’nun verilen bütün buyrukları meselesiz yerine getirdiğini ve hepsinin tam bir kahraman olduklarını lisana getirdi. Periyodun 9. Kolordu Kumandanı İhsan Beyefendi başta olmak üzere epey sayıda askerin ya soğuktan donarak ya da hastalanarak hareket kabiliyetini yitirdiğini aktaran Küçükuğurlu, İhsan Beyefendi ve birtakım askerlerin bu savaşta Ruslara esir düştüğünü söylemiş oldu.
10. Kolordu’nun büyük kısmı Allahuekber Dağlarında donarak şehit oldu
Küçükuğurlu, Ardahan Kosor’da bulunan Hafız Hakkı Bey’in de harekat sırasında Allahuekber Dağlarını aşıp Kars’ın Selim ilçesinden Sarıkamış’a geçip Rus ordusunu geriden kuşatmayı amaçladığını söz etti.
Hafız Hakkı Bey’in kuşatma planını geniş alana yaymasının birlikteinde yanlışları getirdiğini belirten Küçükuğurlu, “Burada en büyük yanlışlardan birisi buydu. 26-27 Aralıkta bu güç coğrafya ve sıkıntı iklim kurallarında 3 bin rakımdan daha yüksek olan Allahauekber Dağlarında askerler 18 saat boyunca yürümek zorunda kaldı ve maalesef şimdi kolordunun tamamı burada donarak şehit oldu. Bu kolorduda yer alan 30. ve 31’inci tümenlerde 26 bin askerimiz varken Allahuekber Dağlarının başka yamacına 27 Aralık’ta ulaşıldığında bu sayı 3 bine düşmüş, yalnızca 3 bin kişi Allahuekber dağlarını aşmış ve bu zafiyet daha fazla olarak düşünülmesi gerekir. 10’uncu Kolordu kendisine verilen misyonları ve talimatları yerine getirmediği üzere stratejik kusur ve gayelerinden dolayı bütün mevcudunu kaybetti.”
Enver Paşa’nın çizdiği harekat planına uyulması halinde tarihi akışın da değişebileceğini vurgulayan Küçükuğurlu, kelamlarını şöyleki tamamladı:
“10. Kolordu Sarıkamış’a inseydi, Sarıkamış’ı kuşatmış olan Enver Paşa’ya yardım edecekti. Hafız Hakkı beyefendi yoluna devam ederek Selim’i almaya çalıştı ve yaklaşık 4 gün daha sonra Sarıkamış’a gelmişti, ama iş işten geçmişti. Harekatta epeyce cüzi muvaffakiyetler elde edilmiş, Narman bölgesi bizim tarafımıza geçiyor ancak bu kâfi olmuyor, Sarıkamış’tan öteye gidilemiyor. Askerimiz, kış kaidelerinden dolayı yok oluyor, sonuç olarak 3. Ordu’muz önemli kayıplar vermiştir. Gerek Fevzi Çakmak üzere kıymetli isimler gerekse yapılan son bilimsel çalışmalar, harekatta bakılırsav alan 120 bin askerimizden 60 bininin hayatını kaybettiğini belirtir. Bunların ortasında esirler ve Allahuekber Dağlarında donarak can verenler de vardır. Başka taraftan 40 bin civarında hasta ve yaralı askerimiz mevcuttur. Bu durumda, harekat niçiniyle yaklaşık yüz bin askerimizin savaş dışı kaldığını söyleyebiliriz.”
AA / İlhami Erkılıç – Son Dakika Haberleri
22 Aralık 1914 ile 15 Ocak 1915 tarihleri içindeki Sarıkamış Harekatı’nın 107’nci yılı ötürüsıyla yurdun biroldukça yerinde düzenlenecek etkinliklerde şehitler anılacak. Harekatta şehit olanları anmak için ilçede her yıl ocak ayının birinci haftası düzenlenen etkinlikler kapsamında şehitleri temsilen kardan heykeller yapılacak. Yurdun çeşitli vilayetlerinden gelenlerin Sarıkamış’ta ecdadının müsaadeden yürüdüğü aktiflik, 7-9 Ocak tarihlerinde gerçekleştirilecek.
Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Rektör Yardımcısı ve tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, AA muhabirine, Sarıkamış’ta yaşanan kahramanlık çabasının tarihte benzerinin olmadığını aktardı. Harekattaki strateji yanlışını ve ordunun Rusları yay içerisine alma teşebbüsünde uygulanan yanılgıları kroki üzerinde anlatan Küçükuğurlu, “Sarıkamış Harekatı, 1914-1918 yılları içindeki 1. Dünya Savaşı’ndaki en manidar, en hüzünlü, en acı verici hadiselerden biridir. Harekat Aralık 1914’te başladı ve Ocak 1915’te bitmiş oldu. Yaşanan kayıplardan daha sonra 30 Aralık prestijiyle Sarıkamış’a ulaşan 9. ve 10’uncu Kolordu’daki askerlerimizin sayısı 2500’e kadar düşmüş fakat değerli ve kahramanca çabayı vefat değerine verdiler.” diye konuştu.
Prof. Dr. Küçükuğurlu, harekatın başlamasının en değerli niçininin 1 Kasım 1914’de Kafkas Cephesi’nden yapılan taarruzlar kararı Azap ve Köprüköy’de Osmanlı ordusunun Rusları geri püskürtmesi olduğunu söylemiş oldu.
Erzurum’dan hareket eden Osmanlı ordusu, Sarıkamış’ı kuşatacaktı
Rusların bu tarihten daha sonra Sarıkamış bölgesine çekilmek zorunda kalmasıyla Sarıkamış’ın ileri harekat olarak başlatılmasına karar verildiğini anlatan Küçükuğurlu, şu biçimde konuştu:
“Azap ve Köprüköy savaşlarında elde edilen muvaffakiyetler Enver Paşa’yı tatmin etmemişti. Enver Paşa’nın gayesi, 1. Dünya Harbi başlangıcında 1914 sonunu aşıp Kars, Ardahan, Batum üzere bölgeleri ele geçirmek akabinde Kafkasya’ya yanlışsız fetihlere devam etmek, Orta Asya Türk dünyasıyla birleşmekti. O periyot coğrafyanın iklimin kaidelerine uymayan planlamalarla bölgeye gelindi. Harekat 22 Aralık 1914’te başlatıldı. Sarıkamış Harekatı Planı’nda, Sarıkamış’ta ve civarında bulunan Rus askerleri özelikle 3. Ordu’ya bağlı 9. ve 10. Kolordularca kuzeyden kuşatılacak, cepheden de 11. Kolordu Sarıkamış’ın karşısında yani Rus ordusunun karşısında bulunacaktı. Asıl işi 9. ve 10’uncu Kolordu gorecekti. Bu kolordular Tortum yahut Erzurum civarından harekat ederek iki kol halinde Sarıkamış’ı kuşatacaklardı.”
Küçükuğurlu, harekat planına bakılırsa Hafız Hakkı Beyefendi komutasındaki 10. Kolordu’nun Erzurum’un Oltu ilçesinin akabinde Şenkaya ilçesine bağlı Bardız’a gelmesi gerekirken kuşatma alanından uzaklaşarak çemberi genişlettiğini aktardı. Harekatta, 9. Kolordu’nun olağan koşullarda Erzurum’un Aziziye ilçesine bağlı Çatak’tan ilerleyerek Bardız’a devam edeceğini söyleyen Küçükuğurlu, “İki kolordu Bardız’da birleşecek ve Sarıkamış’ı kuşatacaklardı. Ancak bu uygulama bu biçimde olmadı. Önemli kusur yapıldı ve 10. Kolordu’nun askerleri kuşatmayı yaparken çok geniş yaylar çizdirilerek, uzun aralar yürütülerek Rus ordusunun gerisine sarkıtılmaya çalışıldı.” diye konuştu.
Harekat uzayınca Ruslar yığınak yapmak için vakit kazandı
Küçükuğurlu, hazırlanan planın dışına çıkılmasının Ruslara hazırlık için vakit kazandırdığını tabir ederek şöyleki devam etti:
“Planın dışına çıkılmasının çeşitli mahsurları oldu, birincisi bu uzun yürüyüşler Rus ordusuna vakit kazandırdı. Rus ordusu aslında Sarıkamış’ta epey zayıf durumdaydı. O zafiyetlerini 10. Kolordu’nun gecikmesi sırasında giderdi ve Sarıkamış’a lojistik ve askeri manada önemli yığınak yaptı. İki ordu Bardız civarında birleşmesi gerekirken 10. Kolordu Oltu’dan daha sonra Ardahan’a yanlışsız devam etti, halbuki Bardız’a inmesi lazımdı. Ardahan Kosor’a giden 10. Kolordu’nun cephe çizgisi genişlemiş oldu ve iki kolordu içindeki irtibat neredeyse koptu. Tıpkı tarihlerde Hafız Hakkı Bey’in 24 Aralık’ta Kosor’da bulunduğu günlerde Enver Paşa da 9. Kolordu ile Bardız’a gelmişti. Enver Paşa, esirlerden alınan bilgilere bakılırsa Sarıkamış’ı kuşatabileceğini, taarruz yapmanın mümkün olabileceğini gördü ve taarruzu başlattı.”
Prof. Dr. Küçükuğurlu, harekatta vazife alan 9. Kolordu’nun verilen bütün buyrukları meselesiz yerine getirdiğini ve hepsinin tam bir kahraman olduklarını lisana getirdi. Periyodun 9. Kolordu Kumandanı İhsan Beyefendi başta olmak üzere epey sayıda askerin ya soğuktan donarak ya da hastalanarak hareket kabiliyetini yitirdiğini aktaran Küçükuğurlu, İhsan Beyefendi ve birtakım askerlerin bu savaşta Ruslara esir düştüğünü söylemiş oldu.
10. Kolordu’nun büyük kısmı Allahuekber Dağlarında donarak şehit oldu
Küçükuğurlu, Ardahan Kosor’da bulunan Hafız Hakkı Bey’in de harekat sırasında Allahuekber Dağlarını aşıp Kars’ın Selim ilçesinden Sarıkamış’a geçip Rus ordusunu geriden kuşatmayı amaçladığını söz etti.
Hafız Hakkı Bey’in kuşatma planını geniş alana yaymasının birlikteinde yanlışları getirdiğini belirten Küçükuğurlu, “Burada en büyük yanlışlardan birisi buydu. 26-27 Aralıkta bu güç coğrafya ve sıkıntı iklim kurallarında 3 bin rakımdan daha yüksek olan Allahauekber Dağlarında askerler 18 saat boyunca yürümek zorunda kaldı ve maalesef şimdi kolordunun tamamı burada donarak şehit oldu. Bu kolorduda yer alan 30. ve 31’inci tümenlerde 26 bin askerimiz varken Allahuekber Dağlarının başka yamacına 27 Aralık’ta ulaşıldığında bu sayı 3 bine düşmüş, yalnızca 3 bin kişi Allahuekber dağlarını aşmış ve bu zafiyet daha fazla olarak düşünülmesi gerekir. 10’uncu Kolordu kendisine verilen misyonları ve talimatları yerine getirmediği üzere stratejik kusur ve gayelerinden dolayı bütün mevcudunu kaybetti.”
Enver Paşa’nın çizdiği harekat planına uyulması halinde tarihi akışın da değişebileceğini vurgulayan Küçükuğurlu, kelamlarını şöyleki tamamladı:
“10. Kolordu Sarıkamış’a inseydi, Sarıkamış’ı kuşatmış olan Enver Paşa’ya yardım edecekti. Hafız Hakkı beyefendi yoluna devam ederek Selim’i almaya çalıştı ve yaklaşık 4 gün daha sonra Sarıkamış’a gelmişti, ama iş işten geçmişti. Harekatta epeyce cüzi muvaffakiyetler elde edilmiş, Narman bölgesi bizim tarafımıza geçiyor ancak bu kâfi olmuyor, Sarıkamış’tan öteye gidilemiyor. Askerimiz, kış kaidelerinden dolayı yok oluyor, sonuç olarak 3. Ordu’muz önemli kayıplar vermiştir. Gerek Fevzi Çakmak üzere kıymetli isimler gerekse yapılan son bilimsel çalışmalar, harekatta bakılırsav alan 120 bin askerimizden 60 bininin hayatını kaybettiğini belirtir. Bunların ortasında esirler ve Allahuekber Dağlarında donarak can verenler de vardır. Başka taraftan 40 bin civarında hasta ve yaralı askerimiz mevcuttur. Bu durumda, harekat niçiniyle yaklaşık yüz bin askerimizin savaş dışı kaldığını söyleyebiliriz.”
AA / İlhami Erkılıç – Son Dakika Haberleri