- Katılım
- 25 Eyl 2020
- Mesajlar
- 14,038
- Puanları
- 36
Kısa Çizgi Hangi Amaçla Kullanılır?
Kısa çizgi, dilbilgisi ve yazım kuralları açısından önemli bir yer tutar. Türkçede genellikle yazım hatalarını engellemek, cümle yapısını düzenlemek, kelimeleri birbirinden ayırmak ve anlam bütünlüğünü sağlamak amacıyla kullanılır. Bu yazıda, kısa çizginin çeşitli kullanım alanlarını ve örneklerini inceleceğiz.
Kısa Çizgi Nedir?
Kısa çizgi (–) Türkçede, genellikle iki kelimeyi ya da kelime gruplarını birbirinden ayıran, ara işlevi gören bir işarettir. Uzun çizgi (—) ile karıştırılmamalıdır, çünkü her iki çizgi türü farklı işlevlere sahiptir. Kısa çizgi, daha çok yazının düzenini sağlamak ve anlamı netleştirmek amacıyla kullanılır.
Kısa Çizgi Nerelerde Kullanılır?
1. Birleşik Kelimelerde Kullanım
Kısa çizgi, birleşik kelimelerde sıklıkla kullanılır. Özellikle yabancı dillerden alınan ve birleşik olarak yazılan kelimeler için bu çizgi kullanılır. Örneğin:
- Türkçe-Kürtçe sözlük
- İngilizce-Fransızca dersleri
- Büyükşehir Belediyesi
2. Numara ve Tarih Aralarında Kullanım
Kısa çizgi, tarih aralıklarında veya sayılar arasında da kullanılır. Bu kullanım, zaman ve sayı sıralamalarıyla ilgili daha düzenli ve anlaşılır bir görünüm sağlar. Örnekler:
- 1995-2000 yılları arasındaki araştırma
- 10-20 yaş arasındaki çocuklar
- 18-22 Temmuz tarihleri arasında etkinlikler
3. Cümle İçinde Ekleme veya Açıklama Yapma
Kısa çizgi, bir cümlenin içinde ek bilgi vermek ya da açıklama yapmak amacıyla kullanılır. Bu kullanım, açıklamaların net bir şekilde ortaya çıkmasını sağlar. Örneğin:
- Bilgiler - özellikle de grafikler - eksik olabilir.
- Yazar - her ne kadar ünlü olsa da - eleştirmenlerin beğenisini kazanamamıştır.
4. Bağlaç Olarak Kullanım
Kısa çizgi bazen bağlaç olarak da kullanılabilir. Bu, özellikle bazı yazılarda kısa kesme yapmak ve anlamı netleştirmek amacıyla başvurulan bir tekniktir. Örnek olarak:
- Bu yazı - teknik hatalar nedeniyle - yayından kaldırıldı.
- Yazar - hem Türk hem de yabancı - eserleriyle tanınıyor.
Kısa Çizgi ile Uzun Çizgi Arasındaki Farklar Nedir?
Çizgi işaretleri görünüşte benzer olsa da kullanım amaçları tamamen farklıdır. Kısa çizgi genellikle kelime ya da ifadeler arasında yer alırken, uzun çizgi (—) daha çok cümle yapısını değiştiren, ara açıklamalar ya da ek bilgiler için kullanılır. Uzun çizgi örneği şu şekilde olabilir:
- Yazar — özellikle genç yaşta — önemli başarılar elde etti.
Kısa Çizgi Hangi Durumda Kullanılmaz?
Bazı yazım hatalarını önlemek için kısa çizginin kullanımından kaçınılmalıdır. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Eşlik Edici Fiillerde
Kısa çizgi, fiillerin yanında kullanılmaz. Örneğin, “Yazar yazdı-çizdi” gibi bir kullanım yanlış olur. Buradaki fiiller arasında kısa çizgi kullanılmamalıdır.
2. Aynı Cümlede Birden Fazla Kısa Çizgi
Bir cümlede gereksiz yere birden fazla kısa çizgi kullanmak yazının anlaşılabilirliğini düşürür. Bu nedenle, cümlenin anlamını bozmamak için az sayıda kısa çizgi kullanılmalıdır.
Kısa Çizgi Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Anlam Bütünlüğü Sağlama
Kısa çizgi, cümlenin anlamını netleştirmek için kullanılır. Yanlış veya gereksiz kullanımı, cümlede belirsizliğe neden olabilir. Yazı boyunca kısa çizgilerin anlamı net bir şekilde açıklığa kavuşturulmalı ve dil bilgisi kurallarına uygun olmalıdır.
2. Daha Fazla Kullanım Amacı
Kısa çizgi, metnin görsel düzenini de sağlar. Özellikle derlemelerde, makalelerde veya forum yazılarında metnin daha düzenli görünmesini sağlar. Ancak fazla kullanılmasından kaçınılmalıdır.
3. Bağlantılı Kelimeler Arasında Kullanım
Kısa çizgi, birbirine bağlı iki kelimeyi veya terimi ayırmada etkili olabilir. Mesela bir işte çalışan kişi için “yazar-araştırmacı” gibi bir kullanım yaygındır.
Kısa Çizgi Kullanımıyla İlgili En Yaygın Yanılgılar
1. Kısa Çizgi ile Tire Arasındaki Fark
Tire (-) ile kısa çizgi arasındaki fark karıştırılabilir. Tire genellikle bir araya gelmiş kelimeleri ayırmak için kullanılırken, kısa çizgi (–) daha çok birleşik kelimelerde veya sıralamalarda yer alır.
2. Kısa Çizgi ve Uzun Çizgi Arasındaki Yanlış Kullanım
Kısa çizgi, bazı durumlarda uzun çizgiyle karıştırılabilir. Uzun çizgi, cümleye ek bilgi veya açıklama eklemek için kullanılırken, kısa çizgi kelimeler ya da tarihler arası bağlantılar için kullanılır.
Sonuç Olarak Kısa Çizgi Ne Amaçla Kullanılır?
Kısa çizgi, yazı dilinde önemli bir işlevi yerine getirir. Hem anlam bütünlüğünü korur hem de cümlelerin anlaşılabilirliğini artırır. Dil bilgisi kurallarına uygun kullanıldığı takdirde, yazıyı daha düzenli hale getirebilir. Ancak aşırı kullanımı ya da yanlış kullanımı, yazının kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Kısa çizgi, dildeki karmaşıklığı azaltmak ve anlamı netleştirmek için bir araçtır. Yazarın kelimeler arası ilişkiyi doğru şekilde kurmasını sağlar. Bu nedenle doğru ve yerinde kullanımı, yazılı anlatımın gücünü artırır.
Kısa çizgi, dilbilgisi ve yazım kuralları açısından önemli bir yer tutar. Türkçede genellikle yazım hatalarını engellemek, cümle yapısını düzenlemek, kelimeleri birbirinden ayırmak ve anlam bütünlüğünü sağlamak amacıyla kullanılır. Bu yazıda, kısa çizginin çeşitli kullanım alanlarını ve örneklerini inceleceğiz.
Kısa Çizgi Nedir?
Kısa çizgi (–) Türkçede, genellikle iki kelimeyi ya da kelime gruplarını birbirinden ayıran, ara işlevi gören bir işarettir. Uzun çizgi (—) ile karıştırılmamalıdır, çünkü her iki çizgi türü farklı işlevlere sahiptir. Kısa çizgi, daha çok yazının düzenini sağlamak ve anlamı netleştirmek amacıyla kullanılır.
Kısa Çizgi Nerelerde Kullanılır?
1. Birleşik Kelimelerde Kullanım
Kısa çizgi, birleşik kelimelerde sıklıkla kullanılır. Özellikle yabancı dillerden alınan ve birleşik olarak yazılan kelimeler için bu çizgi kullanılır. Örneğin:
- Türkçe-Kürtçe sözlük
- İngilizce-Fransızca dersleri
- Büyükşehir Belediyesi
2. Numara ve Tarih Aralarında Kullanım
Kısa çizgi, tarih aralıklarında veya sayılar arasında da kullanılır. Bu kullanım, zaman ve sayı sıralamalarıyla ilgili daha düzenli ve anlaşılır bir görünüm sağlar. Örnekler:
- 1995-2000 yılları arasındaki araştırma
- 10-20 yaş arasındaki çocuklar
- 18-22 Temmuz tarihleri arasında etkinlikler
3. Cümle İçinde Ekleme veya Açıklama Yapma
Kısa çizgi, bir cümlenin içinde ek bilgi vermek ya da açıklama yapmak amacıyla kullanılır. Bu kullanım, açıklamaların net bir şekilde ortaya çıkmasını sağlar. Örneğin:
- Bilgiler - özellikle de grafikler - eksik olabilir.
- Yazar - her ne kadar ünlü olsa da - eleştirmenlerin beğenisini kazanamamıştır.
4. Bağlaç Olarak Kullanım
Kısa çizgi bazen bağlaç olarak da kullanılabilir. Bu, özellikle bazı yazılarda kısa kesme yapmak ve anlamı netleştirmek amacıyla başvurulan bir tekniktir. Örnek olarak:
- Bu yazı - teknik hatalar nedeniyle - yayından kaldırıldı.
- Yazar - hem Türk hem de yabancı - eserleriyle tanınıyor.
Kısa Çizgi ile Uzun Çizgi Arasındaki Farklar Nedir?
Çizgi işaretleri görünüşte benzer olsa da kullanım amaçları tamamen farklıdır. Kısa çizgi genellikle kelime ya da ifadeler arasında yer alırken, uzun çizgi (—) daha çok cümle yapısını değiştiren, ara açıklamalar ya da ek bilgiler için kullanılır. Uzun çizgi örneği şu şekilde olabilir:
- Yazar — özellikle genç yaşta — önemli başarılar elde etti.
Kısa Çizgi Hangi Durumda Kullanılmaz?
Bazı yazım hatalarını önlemek için kısa çizginin kullanımından kaçınılmalıdır. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Eşlik Edici Fiillerde
Kısa çizgi, fiillerin yanında kullanılmaz. Örneğin, “Yazar yazdı-çizdi” gibi bir kullanım yanlış olur. Buradaki fiiller arasında kısa çizgi kullanılmamalıdır.
2. Aynı Cümlede Birden Fazla Kısa Çizgi
Bir cümlede gereksiz yere birden fazla kısa çizgi kullanmak yazının anlaşılabilirliğini düşürür. Bu nedenle, cümlenin anlamını bozmamak için az sayıda kısa çizgi kullanılmalıdır.
Kısa Çizgi Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Anlam Bütünlüğü Sağlama
Kısa çizgi, cümlenin anlamını netleştirmek için kullanılır. Yanlış veya gereksiz kullanımı, cümlede belirsizliğe neden olabilir. Yazı boyunca kısa çizgilerin anlamı net bir şekilde açıklığa kavuşturulmalı ve dil bilgisi kurallarına uygun olmalıdır.
2. Daha Fazla Kullanım Amacı
Kısa çizgi, metnin görsel düzenini de sağlar. Özellikle derlemelerde, makalelerde veya forum yazılarında metnin daha düzenli görünmesini sağlar. Ancak fazla kullanılmasından kaçınılmalıdır.
3. Bağlantılı Kelimeler Arasında Kullanım
Kısa çizgi, birbirine bağlı iki kelimeyi veya terimi ayırmada etkili olabilir. Mesela bir işte çalışan kişi için “yazar-araştırmacı” gibi bir kullanım yaygındır.
Kısa Çizgi Kullanımıyla İlgili En Yaygın Yanılgılar
1. Kısa Çizgi ile Tire Arasındaki Fark
Tire (-) ile kısa çizgi arasındaki fark karıştırılabilir. Tire genellikle bir araya gelmiş kelimeleri ayırmak için kullanılırken, kısa çizgi (–) daha çok birleşik kelimelerde veya sıralamalarda yer alır.
2. Kısa Çizgi ve Uzun Çizgi Arasındaki Yanlış Kullanım
Kısa çizgi, bazı durumlarda uzun çizgiyle karıştırılabilir. Uzun çizgi, cümleye ek bilgi veya açıklama eklemek için kullanılırken, kısa çizgi kelimeler ya da tarihler arası bağlantılar için kullanılır.
Sonuç Olarak Kısa Çizgi Ne Amaçla Kullanılır?
Kısa çizgi, yazı dilinde önemli bir işlevi yerine getirir. Hem anlam bütünlüğünü korur hem de cümlelerin anlaşılabilirliğini artırır. Dil bilgisi kurallarına uygun kullanıldığı takdirde, yazıyı daha düzenli hale getirebilir. Ancak aşırı kullanımı ya da yanlış kullanımı, yazının kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Kısa çizgi, dildeki karmaşıklığı azaltmak ve anlamı netleştirmek için bir araçtır. Yazarın kelimeler arası ilişkiyi doğru şekilde kurmasını sağlar. Bu nedenle doğru ve yerinde kullanımı, yazılı anlatımın gücünü artırır.