odakulebuda
New member
- Katılım
- 26 Eki 2020
- Mesajlar
- 1,951
- Puanları
- 0
Afganistan tutanakları: 40 günlük yoldaşlık AFGANİSTAN TUTANAKLARI/BÜLENT TOKGÖZ-6
Herat kalesinde halkla söyleşirken etrafımızı saran elleri tetikte erkeklerin yalnızca duruşlarıyla bile temsil ettikleri şey bassıradan bir polis devletinden diğer neydi ki? Müzeye giren iki hicaplı kızın üstüne silahıyla yürüyerek “Bunca erkeğin ortasına girmeye utanmıyor musunuz, hayasızlar!” diye bağıran Talip ne çeşit bir rejimi temsil ediyordu ki?
Kâbil’deki birinci günlerimizde Taliban’a dayanak vermek üzere bir üniversitede kızların katıldığı gösteriyi takip ettik; bu da Taliban’la ilgili tasa ve tereddütlerimi pekiştiren bir fonksiyon gördü. Kapıdaki arama prosedürü hiç olmadığı kadar kaba sabaydı. Kulaklıklı telsizli muhafazalar Rambo’vari bir şekle epeyce erken fit olmuşlardı. Bu abartılı ve münasebetsiz şekil dışarıdaki gereksiz -bazukalı, uçaksavarlı- askerî yığınakla bir arada içerideki kızların toplantısını garip bir çerçeve içine yerleştirmeye yetiyordu.
Yerleşke içine girdiğimizde kızların toplantısına katılamayacağımız söylendi. Fakat bayan gazeteciler içeri girebilirdi. Üç kamerayla dışarıda beklemek, kızların dışarı çıkması için aylak aylak dolaşmak durumundaydık. daha sonra bir haber geldi, bize içeride bir brifing verileceği söylendi. Bir toplantı odası yabancı gazetecilerce dakikalar ortasında doldurulmuştu. Biz üniversite yöneticilerinin oturduğu diğer bir odaya alındık.
Gördüğüm en hızsız ve konukseverlikten nasipsiz Peştuların bu hocalar oluşuna eseflenmeye hazırlanırken programın değiştiği, bizlerin de kızların toplantısına katılabileceğimiz söylendi. Yalnızca bu gelgitler bile işlerin sallapatiyle ve el yordamıyla ilerlediğinin göstergesiydi.
HER KURUMUN BAŞINA BİR MOLLA
Bir konferans salonunu dolduran kızlar içinde yüzü açık bir tek fert bile yoktu ama burkadan farklı bir kıyafete bürünmüşlerdi. İran’daki peçe üzere de değildi, bunlar bir çeşit siyah kukuletayı başlarına geçirmiş, gördüğüm en rüküş ve müthiş tesettür usulünün mucitleriydi. Burka bunun yanında şık bir moda tasarımı sayılırdı. Afganistan’da bu biçimdesi bir giysi şekline bir tek yerde bile rastlamamışken kim ne diye bu biçimde bir türedi icada gerek görmüştü. Batılı gazeteciler mal bulmuş Mağribî üzere talan ettiler bu görsel ganimeti. Taliban röveşatalık bir asist yapmıştı, kendi kalesine.
Onlarca erkek gazetecinin huzurunda bir kız kalktı ve Kur’an okudu o orta. Bir tilavet yarışmasındaymışçasına, teganniyle. Şunca yıl İslamcılık yapmıştım, Türkiye’de bu biçimde bir hadise görmemiştim. Bunu bir tweetle birinci ben duyurdum ve aldığım tekfir ve hakaretler kimlerle muhatap olduğumuza dair de çok aydınlatıcı oldu. Taliban ferasetsizce işler yapmaya yatkın bir yapıydı, onu cansiparane savunan daha ferasetsiz bir güruhla da bu yara dış kabuk bağlamıştı. İşimiz zordu. Hazır kalıplara uymayan her müşahede ve tespit öfkeli yaftaların maksadı olmaya baştan mahkûmdu. Belgeselcilik güç zanaattı.
Hasıl-ı kelam Taliban, belgeselimin en önemli konusu olmayı daima sürdürdü. Yalnızca Kâbil’de değil dolaştığımız her kentte onlarla hemhâl olduk. Doğrusu bu kimi vakit istemediğimizde de vuku bulan bir şeydi zira ömrün her safhasını denetlemeye çalışan bir konumlanışı vardı. Hastanede de üniversitede de çekim yapacak olsanız onlardan müsaade almalı, kapıdan müsaadeleriyle geçmeli, kurum ortasında onların nezaretiyle dolaşmalıydınız.
Her bir kurumun başına bir molla atamayı başaracakları ölçüde takıma sahip olmaları şaşırtan bir başarıydı kanımca. İran’dakine fazlaca emsal, onun Sünnî versiyonu bir mollalar iktidarı teşekkül etmişti ve toplumsal hayatın her zerresini denetim ettiklerinden ötürü onlara yolun düşmeden adım atman imkânsızdı.
DEFOLDU GİTTİ İŞBİRLİKÇİ PİSLİKLER
çabucak hemen bunu söylemek için erken olduğu düşünülebilir ama naçizane varsayımım odur ki: Taliban’ı anlamak ismine bu belgesel gerçek bir evrak niteliğinde kalıcı bir referans olacak. Bundan kuşku duymuyorum. Ne var ki belgeselimin bundan ibaret olmaması için elimden geleni de arkama koymadım. Bir gözüm daima Taliban haricindeki realite üzerine odaklı kaldı. Taliban kadrajdayken bile en azından art plan olarak Afganistan’ın ve Afgan halkının görünürlüğüne azami dikkat gösterdim. Taliban’ı mutlaklaştırmadım, onu Afganistan gerçeğinin yalnızca aktüel bir kesimi olarak bakılırsan bakıştan şaşmadım, şaşılaşmadım.
Taliban tersleriyle da hemhâl olma isteğime daha öncedence değinmiştim. Şu var ki belgeselin en zayıf tarafı orası oldu. Zira Taliban terslerinin tamamı ya yurtdışına kaçmış yahut yeraltına çekilmişti. Havalimanındaki skandal bozgun imgesine karşın ABD gerek o günlerde gerekse de öncesinde 120 bin seçme Afgan’ı ülkesine götürdü. AB ülkeleri de 80 bin kadarını yanlarında apardı. Bunlar kalacak olsalar Taliban’a karşı muhalefetin de öncülüğünü yapabilecek evsafta unsurlardı. Bu manada Afganistan’ı günler ve saatler ortasında şaibeli halde teslim eden irade ülkeyi Taliban için dikensiz gül bahçesi hâline getirdiğinin farkında olmamış olamazdı.
Bunu Kâbil’e yardım getiren bir Türk dostumuzla mütalaa ederken ben mezkûr 200 bin kişinin gidişini Afganistan ismine esefle karşıladığımı söylemiş oldum. En az yirmi yıllık bir birikimin, ülkenin en düzgün yetişmiş jenerasyonunun bu biçimde berhava edilmesini Türkiye’nin kırk yıllık birikiminin FETÖ marifetiyle heder edilmesine benzettiğimde müellif dostumuzun yanıtı söylemi çok şeditti: “Defoldu gitti işbirlikçi pislikler, kalsalardı fitne çıkartıp Taliban’ın başını ağrıtmaktan öteki bir halta yaramazlardı!” Bakış açısı farklılığımız, görüleceği üzere uzlaşmaya pek de elverişli değildi.
TALİBANCILIK İLE ORYANTALİZM ORTASINDA
Taliban’ı legal bir özne olarak görsem de onun zafere giden yolda ödediği bedellere hürmet duysam da taşıdığı Afgan ve Peştu bedellerine ihtiram etsem de muazzam bir insanî ve ahlakî zenginliği barındığı gerçeğine tanıklıkta bulunsam da Talibancılık bana göre bir sıfat ve durum değildi. Belgeselci olarak değil öteki bir kimlikle de gelsem entelektüel uzaklığımı ve bağımsızlığımı doğallıkla korurdum. İrancılığın bizim nesle ne kötülükler ettiğini bizatihi deneyimlemiş biri olarak yeni bir -cılık- vartasına teenniyle yaklaşmaktan öbür bir hikmetli duruş olduğu kanaatinde de değildim.
Taliban Müslümanların deneyimlerinden bir deneyimdi; zafer daha sonrası olması hasebiyle kıymetli bir deneyimdi; Hanefî olması onu ayrıyeten kıymetli kılıyordu. Bu tecrübeyi hakikat okumak ve icabında doğrultmak üzere tüm Müslümanların -İslamcılar dâhil!- bölgeye insan transferini gündeme almakta ağırkanlı davranmalarını lakaydî ve sorumsuzca buluyordum. Taliban ümmetin onurlu ve değerli bir kesimiydi ve bu dar geçitte asla yalnız bırakılmamalıydı.
Kâbil’de bir Türk gazeteci telefonuyla yaşadığı teknik bir sorun hakkında konuşurken şu biçimde dedi: “Şu telefondaki külfet, Taliban’dan bile daha büyük bir problem!” Taliban’ı sorun olarak tanımlayan, onu bir arıza ve arızî durum olarak nazarann biri Afganistan’la ilgili vahim bir yanlış okuma ortasında olduğunu fark edemeyecek bir miyopluğa duçar olmuş demekti. Talibancılık ne kadar gereksiz bir aşırılıksa bu mütekebbir oryantalist tutum da o derece gereksiz ve çoktu.
TÜRKÇE KONUŞAN ONCA TALİBAN
Dost düşman herkes Taliban’ı lisanına dolamışken Afganistan feci bir darboğaz ortasındaydı ve onun felaha ermesi için devreye girmesi gereken en kıymetli ülke Türkiye’ydi. Bunu hamasî bir öncülden ve temenniden hareketle söylemediğimi anlamak için belgesele göz atmanız kâfi gelecektir. Türkiye, niçindir ve ne vakittir ayrıyeten irdelenmek üzere, dayanağı Afganistan için en önemli ülkeydi. Ondan beklentilerin büyüklüğünü Taliban’ın yönetici kademesinde de avamın katında da gözlemlemek alelade bir şeydi.
Belgesel boyunca Türkiye’ye gitmiş gelmiş yüzlerce beşerle muhatap olduk. Bunların her birinin farklı kıssaları vardı ve mümkün olduğunca kulak vermeye çalıştık. Kimilerinde dram dozu hayli ağır olsa da hepsinde ortak tema Türkiye muhabbeti ve hasretiydi. Dönen tekrar gitmek üzere dönmüştü ve bunlar içinde onlarca Taliban mensubu görmek şaşırtıcıydı. Türkçe konuşan onca Taliban’la yaptığımız sohbetler taş atıp kolumuzun yorulmadığı başarılarımızdandı. Türk dizilerinin kolonyal tesiri de başlı başına bir bahisti ve rastlantısal olarak çokça kayıt altına alındı.
Onlarca erkek gazetecinin huzurunda bir kız kalktı ve Kur’an okudu o orta. Bir tilavet yarışmasındaymışçasına, teganniyle. Şunca yıl İslamcılık yapmıştım, Türkiye’de bu biçimde bir hadise görmemiştim. Bunu bir tweetle birinci ben duyurdum ve aldığım tekfir ve hakaretler kimlerle muhatap olduğumuza dair de çok aydınlatıcı oldu.
ZAHMET
En epeyce sefaleti anlattık diyebilirim. En hayli onunla karşılaştık zira. Caddelerde, refüjlerdeki eroinman zombiler kadar dokunaklı bir hayli sefalet sahnesi onlarca saatlik kaydı işgal etti. Yaptığımız uzun seyahatler boyunca yol üstünde dilencilik yapan yüzlerce sefil, Afganistan’ı anlamak için adeta birer kilometre taşıydı.
Zordu. Seferin en güç tarafı bu sefaletle yüzleşmekti. Uykusuz gecelerimin sebeplerinden biri bu sefiller ve zombilerdi. Gün uzunluğu kamera önünde olmak, oradan bir belgeseli yönetmek canlı yayında askerî bir operasyon yürütmeye benziyordu. Riskler epeyce fazlaydı ve aşınma hissesi olağan bir belgeselden epeyce daha yüksekti.
AFGANİSTAN’LA 40 GÜN. Hızır’la Kırk Saat şiirinden mülhem bu ismi koydum. “Afganistan’da 40 Gün”den farkını zeki izleyiciye bıraktım. Kırk bahsi de benim için daima önemli oldu. Çil, Farsça 40 demekti ve Zahmet sözü de oradan geliyordu. Dervişler tekâmül için çilehanelerde kırk günlük bir inzivaya çekilir, orada zahmet çekerlerdi. Biz kırk gün Afganistan’la yoldaşlık ederek onun zahmetine şahit olduk. daha sonra ayrıldık ondan ve o yoluna devam ediyor. Bir başına sürdürüyor sıkıntı çekmeyi.
Herat kalesinde halkla söyleşirken etrafımızı saran elleri tetikte erkeklerin yalnızca duruşlarıyla bile temsil ettikleri şey bassıradan bir polis devletinden diğer neydi ki? Müzeye giren iki hicaplı kızın üstüne silahıyla yürüyerek “Bunca erkeğin ortasına girmeye utanmıyor musunuz, hayasızlar!” diye bağıran Talip ne çeşit bir rejimi temsil ediyordu ki?
Kâbil’deki birinci günlerimizde Taliban’a dayanak vermek üzere bir üniversitede kızların katıldığı gösteriyi takip ettik; bu da Taliban’la ilgili tasa ve tereddütlerimi pekiştiren bir fonksiyon gördü. Kapıdaki arama prosedürü hiç olmadığı kadar kaba sabaydı. Kulaklıklı telsizli muhafazalar Rambo’vari bir şekle epeyce erken fit olmuşlardı. Bu abartılı ve münasebetsiz şekil dışarıdaki gereksiz -bazukalı, uçaksavarlı- askerî yığınakla bir arada içerideki kızların toplantısını garip bir çerçeve içine yerleştirmeye yetiyordu.
Yerleşke içine girdiğimizde kızların toplantısına katılamayacağımız söylendi. Fakat bayan gazeteciler içeri girebilirdi. Üç kamerayla dışarıda beklemek, kızların dışarı çıkması için aylak aylak dolaşmak durumundaydık. daha sonra bir haber geldi, bize içeride bir brifing verileceği söylendi. Bir toplantı odası yabancı gazetecilerce dakikalar ortasında doldurulmuştu. Biz üniversite yöneticilerinin oturduğu diğer bir odaya alındık.
Gördüğüm en hızsız ve konukseverlikten nasipsiz Peştuların bu hocalar oluşuna eseflenmeye hazırlanırken programın değiştiği, bizlerin de kızların toplantısına katılabileceğimiz söylendi. Yalnızca bu gelgitler bile işlerin sallapatiyle ve el yordamıyla ilerlediğinin göstergesiydi.
HER KURUMUN BAŞINA BİR MOLLA
Bir konferans salonunu dolduran kızlar içinde yüzü açık bir tek fert bile yoktu ama burkadan farklı bir kıyafete bürünmüşlerdi. İran’daki peçe üzere de değildi, bunlar bir çeşit siyah kukuletayı başlarına geçirmiş, gördüğüm en rüküş ve müthiş tesettür usulünün mucitleriydi. Burka bunun yanında şık bir moda tasarımı sayılırdı. Afganistan’da bu biçimdesi bir giysi şekline bir tek yerde bile rastlamamışken kim ne diye bu biçimde bir türedi icada gerek görmüştü. Batılı gazeteciler mal bulmuş Mağribî üzere talan ettiler bu görsel ganimeti. Taliban röveşatalık bir asist yapmıştı, kendi kalesine.
Onlarca erkek gazetecinin huzurunda bir kız kalktı ve Kur’an okudu o orta. Bir tilavet yarışmasındaymışçasına, teganniyle. Şunca yıl İslamcılık yapmıştım, Türkiye’de bu biçimde bir hadise görmemiştim. Bunu bir tweetle birinci ben duyurdum ve aldığım tekfir ve hakaretler kimlerle muhatap olduğumuza dair de çok aydınlatıcı oldu. Taliban ferasetsizce işler yapmaya yatkın bir yapıydı, onu cansiparane savunan daha ferasetsiz bir güruhla da bu yara dış kabuk bağlamıştı. İşimiz zordu. Hazır kalıplara uymayan her müşahede ve tespit öfkeli yaftaların maksadı olmaya baştan mahkûmdu. Belgeselcilik güç zanaattı.
Hasıl-ı kelam Taliban, belgeselimin en önemli konusu olmayı daima sürdürdü. Yalnızca Kâbil’de değil dolaştığımız her kentte onlarla hemhâl olduk. Doğrusu bu kimi vakit istemediğimizde de vuku bulan bir şeydi zira ömrün her safhasını denetlemeye çalışan bir konumlanışı vardı. Hastanede de üniversitede de çekim yapacak olsanız onlardan müsaade almalı, kapıdan müsaadeleriyle geçmeli, kurum ortasında onların nezaretiyle dolaşmalıydınız.
Her bir kurumun başına bir molla atamayı başaracakları ölçüde takıma sahip olmaları şaşırtan bir başarıydı kanımca. İran’dakine fazlaca emsal, onun Sünnî versiyonu bir mollalar iktidarı teşekkül etmişti ve toplumsal hayatın her zerresini denetim ettiklerinden ötürü onlara yolun düşmeden adım atman imkânsızdı.
DEFOLDU GİTTİ İŞBİRLİKÇİ PİSLİKLER
çabucak hemen bunu söylemek için erken olduğu düşünülebilir ama naçizane varsayımım odur ki: Taliban’ı anlamak ismine bu belgesel gerçek bir evrak niteliğinde kalıcı bir referans olacak. Bundan kuşku duymuyorum. Ne var ki belgeselimin bundan ibaret olmaması için elimden geleni de arkama koymadım. Bir gözüm daima Taliban haricindeki realite üzerine odaklı kaldı. Taliban kadrajdayken bile en azından art plan olarak Afganistan’ın ve Afgan halkının görünürlüğüne azami dikkat gösterdim. Taliban’ı mutlaklaştırmadım, onu Afganistan gerçeğinin yalnızca aktüel bir kesimi olarak bakılırsan bakıştan şaşmadım, şaşılaşmadım.
Taliban tersleriyle da hemhâl olma isteğime daha öncedence değinmiştim. Şu var ki belgeselin en zayıf tarafı orası oldu. Zira Taliban terslerinin tamamı ya yurtdışına kaçmış yahut yeraltına çekilmişti. Havalimanındaki skandal bozgun imgesine karşın ABD gerek o günlerde gerekse de öncesinde 120 bin seçme Afgan’ı ülkesine götürdü. AB ülkeleri de 80 bin kadarını yanlarında apardı. Bunlar kalacak olsalar Taliban’a karşı muhalefetin de öncülüğünü yapabilecek evsafta unsurlardı. Bu manada Afganistan’ı günler ve saatler ortasında şaibeli halde teslim eden irade ülkeyi Taliban için dikensiz gül bahçesi hâline getirdiğinin farkında olmamış olamazdı.
Bunu Kâbil’e yardım getiren bir Türk dostumuzla mütalaa ederken ben mezkûr 200 bin kişinin gidişini Afganistan ismine esefle karşıladığımı söylemiş oldum. En az yirmi yıllık bir birikimin, ülkenin en düzgün yetişmiş jenerasyonunun bu biçimde berhava edilmesini Türkiye’nin kırk yıllık birikiminin FETÖ marifetiyle heder edilmesine benzettiğimde müellif dostumuzun yanıtı söylemi çok şeditti: “Defoldu gitti işbirlikçi pislikler, kalsalardı fitne çıkartıp Taliban’ın başını ağrıtmaktan öteki bir halta yaramazlardı!” Bakış açısı farklılığımız, görüleceği üzere uzlaşmaya pek de elverişli değildi.
TALİBANCILIK İLE ORYANTALİZM ORTASINDA
Taliban’ı legal bir özne olarak görsem de onun zafere giden yolda ödediği bedellere hürmet duysam da taşıdığı Afgan ve Peştu bedellerine ihtiram etsem de muazzam bir insanî ve ahlakî zenginliği barındığı gerçeğine tanıklıkta bulunsam da Talibancılık bana göre bir sıfat ve durum değildi. Belgeselci olarak değil öteki bir kimlikle de gelsem entelektüel uzaklığımı ve bağımsızlığımı doğallıkla korurdum. İrancılığın bizim nesle ne kötülükler ettiğini bizatihi deneyimlemiş biri olarak yeni bir -cılık- vartasına teenniyle yaklaşmaktan öbür bir hikmetli duruş olduğu kanaatinde de değildim.
Taliban Müslümanların deneyimlerinden bir deneyimdi; zafer daha sonrası olması hasebiyle kıymetli bir deneyimdi; Hanefî olması onu ayrıyeten kıymetli kılıyordu. Bu tecrübeyi hakikat okumak ve icabında doğrultmak üzere tüm Müslümanların -İslamcılar dâhil!- bölgeye insan transferini gündeme almakta ağırkanlı davranmalarını lakaydî ve sorumsuzca buluyordum. Taliban ümmetin onurlu ve değerli bir kesimiydi ve bu dar geçitte asla yalnız bırakılmamalıydı.
Kâbil’de bir Türk gazeteci telefonuyla yaşadığı teknik bir sorun hakkında konuşurken şu biçimde dedi: “Şu telefondaki külfet, Taliban’dan bile daha büyük bir problem!” Taliban’ı sorun olarak tanımlayan, onu bir arıza ve arızî durum olarak nazarann biri Afganistan’la ilgili vahim bir yanlış okuma ortasında olduğunu fark edemeyecek bir miyopluğa duçar olmuş demekti. Talibancılık ne kadar gereksiz bir aşırılıksa bu mütekebbir oryantalist tutum da o derece gereksiz ve çoktu.
TÜRKÇE KONUŞAN ONCA TALİBAN
Dost düşman herkes Taliban’ı lisanına dolamışken Afganistan feci bir darboğaz ortasındaydı ve onun felaha ermesi için devreye girmesi gereken en kıymetli ülke Türkiye’ydi. Bunu hamasî bir öncülden ve temenniden hareketle söylemediğimi anlamak için belgesele göz atmanız kâfi gelecektir. Türkiye, niçindir ve ne vakittir ayrıyeten irdelenmek üzere, dayanağı Afganistan için en önemli ülkeydi. Ondan beklentilerin büyüklüğünü Taliban’ın yönetici kademesinde de avamın katında da gözlemlemek alelade bir şeydi.
Belgesel boyunca Türkiye’ye gitmiş gelmiş yüzlerce beşerle muhatap olduk. Bunların her birinin farklı kıssaları vardı ve mümkün olduğunca kulak vermeye çalıştık. Kimilerinde dram dozu hayli ağır olsa da hepsinde ortak tema Türkiye muhabbeti ve hasretiydi. Dönen tekrar gitmek üzere dönmüştü ve bunlar içinde onlarca Taliban mensubu görmek şaşırtıcıydı. Türkçe konuşan onca Taliban’la yaptığımız sohbetler taş atıp kolumuzun yorulmadığı başarılarımızdandı. Türk dizilerinin kolonyal tesiri de başlı başına bir bahisti ve rastlantısal olarak çokça kayıt altına alındı.
Onlarca erkek gazetecinin huzurunda bir kız kalktı ve Kur’an okudu o orta. Bir tilavet yarışmasındaymışçasına, teganniyle. Şunca yıl İslamcılık yapmıştım, Türkiye’de bu biçimde bir hadise görmemiştim. Bunu bir tweetle birinci ben duyurdum ve aldığım tekfir ve hakaretler kimlerle muhatap olduğumuza dair de çok aydınlatıcı oldu.
ZAHMET
En epeyce sefaleti anlattık diyebilirim. En hayli onunla karşılaştık zira. Caddelerde, refüjlerdeki eroinman zombiler kadar dokunaklı bir hayli sefalet sahnesi onlarca saatlik kaydı işgal etti. Yaptığımız uzun seyahatler boyunca yol üstünde dilencilik yapan yüzlerce sefil, Afganistan’ı anlamak için adeta birer kilometre taşıydı.
Zordu. Seferin en güç tarafı bu sefaletle yüzleşmekti. Uykusuz gecelerimin sebeplerinden biri bu sefiller ve zombilerdi. Gün uzunluğu kamera önünde olmak, oradan bir belgeseli yönetmek canlı yayında askerî bir operasyon yürütmeye benziyordu. Riskler epeyce fazlaydı ve aşınma hissesi olağan bir belgeselden epeyce daha yüksekti.
AFGANİSTAN’LA 40 GÜN. Hızır’la Kırk Saat şiirinden mülhem bu ismi koydum. “Afganistan’da 40 Gün”den farkını zeki izleyiciye bıraktım. Kırk bahsi de benim için daima önemli oldu. Çil, Farsça 40 demekti ve Zahmet sözü de oradan geliyordu. Dervişler tekâmül için çilehanelerde kırk günlük bir inzivaya çekilir, orada zahmet çekerlerdi. Biz kırk gün Afganistan’la yoldaşlık ederek onun zahmetine şahit olduk. daha sonra ayrıldık ondan ve o yoluna devam ediyor. Bir başına sürdürüyor sıkıntı çekmeyi.